Zastanawiasz się, co to jest ferrytyna i dlaczego lekarz zlecił Ci jej badanie? Ten tajemniczo brzmiący wskaźnik ma duże znaczenie dla Twojego zdrowia, pełniąc rolę magazynu żelaza w organizmie. Często jest jednak bagatelizowany, choć jego odpowiedni poziom okazuje się niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wielu układów. W tym blogu wyjaśnimy, za co odpowiada ferrytyna oraz jakie wyróżniamy jej prawidłowe normy w organizmie.

Ferrytyna – co to jest? Podstawy podstaw

Ferrytyna to białko, które pełni funkcję głównego magazynu żelaza w organizmie. Wyobraź sobie, że żelazo jest walutą niezbędną do działania wielu procesów, a ferrytyna to Twoje konto oszczędnościowe, które przechowuje tę walutę na czarną godzinę. Ten mikroelement w naszym organizmie jest kluczowym składnikiem hemoglobiny – białka odpowiedzialnego za transport tlenu w czerwonych krwinkach. Bez wystarczającej ilości żelaza, komórki nie otrzymują tlenu, a to prowadzi do uczucia zmęczenia, osłabienia i wielu innych problemów zdrowotnych.

A co to jest ferrytyna w kontekście medycznym? To wskaźnik pozwalający ocenić faktyczne zapasy żelaza w Twoim ciele, w przeciwieństwie do samego poziomu żelaza we krwi, który może być zmienny. Dlatego odpowiadając na pytanie, „badanie ferrytyna – co to jest?”, wyjaśniamy, że to proste badanie krwi dostarczające cennych informacji o stanie gospodarki żelazowej.

Dlaczego ferrytyna jest tak istotna? Ferrytyna – za co odpowiada?

Ferrytyna pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, takich jak:

• magazynowanie żelaza – to jej podstawowa rola. Ferrytyna bezpiecznie je przechowuje w komórkach, głównie wątroby, śledziony i szpiku kostnego;
• regulacja poziomu żelaza – pomaga utrzymać równowagę tego pierwiastka w organizmie, uwalniając go w razie potrzeby lub magazynując jego nadmiar;
• ochrona przed toksycznością żelaza – ferrytyna wiąże je, zapobiegając uszkodzeniom oksydacyjnym;
• odporność – odpowiedni poziom żelaza, a co za tym idzie ferrytyny, jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego;
• produkcja energii – żelazo jest ważnym elementem procesu produkcji energii w mitochondriach;
• synteza DNA – żelazo jest zaangażowane w procesy podziału komórek i syntezę DNA.

Ferrytyna – co to jest za badanie i kiedy warto je wykonać?

Badanie ferrytyny to laboratoryjny test z próbki krwi, który mierzy poziom ferrytyny w surowicy. Jest to proste i szybkie badanie niewymagające specjalnych przygotowań (zazwyczaj zaleca się pobranie krwi na czczo).

Kiedy lekarz może zlecić badanie ferrytyny?

• objawy niedoboru żelaza – jeśli odczuwasz chroniczne zmęczenie, osłabienie, masz bladą skórę, wypadające włosy, łamliwe paznokcie, zajady w kącikach ust, duszności, zawroty głowy, czy problemy z koncentracją, to mogą być sygnały, że Twoja ferrytyna jest niska;
• podejrzenie anemii – niska ferrytyna często towarzyszy anemii z niedoboru żelaza;
  monitorowanie leczenia niedokrwistości – pomaga ocenić skuteczność suplementacji żelazem;
• podejrzenie zbyt wysokiego poziomu ferrytyny – jeśli istnieje ryzyko nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie (np. w hemochromatozie);
• choroby przewlekłe – w przypadku stanów zapalnych, chorób wątroby, nerek czy nowotworów, poziom ferrytyny może być zaburzony;

Ile kosztuje badanie ferrytyny? Cena badania ferrytyny waha się zazwyczaj od 40 do 70 złotych, w zależności od laboratorium. Jest to stosunkowo niewielki koszt, biorąc pod uwagę wartość diagnostyczną tego parametru.

Co oznacza ferrytyna poniżej normy?

Niska ferrytyna to sygnał, że zapasy żelaza w Twoim organizmie są na wyczerpaniu. Nawet jeśli poziom tego pierwiastka we krwi utrzymuje się jeszcze w normie, za niska ferrytyna wskazuje na tzw. utajony niedobór żelaza, który może prowadzić do poważniejszych problemów, w tym anemii.

Jakie są objawy niskiej ferrytyny?

Należą do nich:

• przewlekłe zmęczenie i osłabienie – nawet po odpowiedniej ilości snu;
• bladość skóry i błon śluzowych – szczególnie widoczna na powiekach;
• wypadanie włosów – często jest to jeden z pierwszych zauważalnych objawów;
• łamliwe paznokcie – z tendencją do rozdwajania się;
• zajady w kącikach ust – bolesne pęknięcia skóry;
• duszności i kołatanie serca – zwłaszcza przy wysiłku;
• problemy z koncentracją i pamięcią – trudności w skupieniu uwagi;
• osłabiona odporność – częstsze infekcje;
• zespół niespokojnych nóg – nieprzyjemne drętwienie i mrowienie w dolnych kończynach, zwłaszcza wieczorem;
• pica (czyt. pika) – pojawienie się zaburzenia odżywiania polegającego na spożywaniu niejadalnych rzeczy, takich jak lód, glina czy kreda;
• niska ferrytyna a samopoczucie – jej niedobór przekłada się często na obniżony nastrój, niepokój, nerwowość, a nawet stany depresyjne.

A jakie są przyczyny niedoboru ferrytyny?

Zalicza się do nich:

• niedostateczna podaż żelaza w codziennym jadłospisie – diety wegetariańskie i wegańskie, jeśli nie są odpowiednio zbilansowane;
• przewlekła utrata krwi – obfite miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego (np. wrzody, hemoroidy, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia), częste oddawanie krwi;
• zaburzenia wchłaniania żelaza – choroby jelit takie jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, ale także stosowanie niektórych leków (np. inhibitory pompy protonowej);
• ciąża i karmienie piersią – zwiększone zapotrzebowanie na żelazo;
  intensywny wysiłek fizyczny – sportowcy mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo;
• niska ferrytyna a jelita – warto podkreślić, że kondycja jelit ma ogromny wpływ na wchłanianie żelaza. W przypadku stanu zapalnego, dysbiozy czy zaburzenia mikrobiomu mogą znacząco obniżać efektywność przyswajania tego pierwiastka z pożywienia, a to przekłada się bezpośrednio na obniżoną ferrytynę. Zatem dbanie o zdrowe jelita jest bardzo ważne w walce z niedoborami tego białka.

Jak podnieść poziom ferrytyny?

Jeśli Twoja ferrytyna jest poniżej normy, koniecznie musisz konsultować się z lekarzem, który ustali przyczynę i zaleci odpowiednie leczenie. Najczęściej obejmuje ono:

• suplementację żelazem – pod okiem lekarza, ponieważ nadmiar tego pierwiastka również jest szkodliwy;
• zmiany w diecie – włączenie produktów bogatych w żelazo hemowe (mięso czerwone, podroby) oraz niehemowe (rośliny strączkowe, szpinak, suszone owoce);
• poprawę wchłaniania żelaza – spożywanie żelaza w połączeniu z witaminą C, unikanie picia kawy i herbaty tuż po posiłkach bogatych w żelazo, które mogą hamować jego wchłanianie;
• leczenie przyczyny podstawowej – jeśli niska ferrytyna wynika z problemów z jelitami, krwawień czy innych chorób, należy leczyć również i te schorzenia.

Wysoki poziom ferrytyny – czy to groźne?

Chociaż najczęściej mówi się o niedoborach, wysoki poziom ferrytyny również nie jest obojętny dla zdrowia i wymaga uwagi. Może wskazywać na:

• stany zapalne i infekcje – ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej poziom rośnie w odpowiedzi na stany zapalne w organizmie;
• choroby wątroby – np. wirusowe zapalenie lub stłuszczenie wątroby, albo jej marskość może prowadzić do uwolnienia ferrytyny z komórek;
• hemochromatoza – choroba genetyczna, w której organizm gromadzi nadmierne ilości żelaza. Jest to bardzo poważny stan wymagający leczenia;
• choroby autoimmunologiczne – reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń;
• niektóre nowotwory – np. białaczka, chłoniak;
• nadmierna suplementacja żelazem – bez kontroli lekarza.

Wysoki poziom ferrytyny zawsze wymaga dalszej diagnostyki, aby ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Norma ferrytyny – jakie są wartości referencyjne?

Norma ferrytyny może się nieco różnić w zależności od laboratorium i zastosowanej metody badawczej, dlatego zawsze należy odnosić się do wartości referencyjnych podanych na wyniku badania. Przyjmuje się, że:

• u dorosłych kobiet prawidłowy zakres to 30-200 µg/l (mikrogramów na litr),
• natomiast u mężczyzn od 30 do 400 µg/l.

Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli wynik mieści się w zakresie referencyjnym, dla optymalnego zdrowia często dąży się do osiągnięcia poziomu ferrytyny powyżej 50-70 µg/l, zwłaszcza u osób z objawami niedoboru żelaza. Zawsze interpretuj swoje wyniki badań w kontekście swoich objawów, najlepiej we współpracy z lekarzem.

Ferrytyna – wskaźnik, którego nie możesz zignorować!

Ferrytyna to prawdziwy barometr stanu Twojej gospodarki żelazowej. Niezależnie od tego, czy jej poziom jest zbyt niski, czy nadmiernie wysoki, wszelkie odchylenia od normy mogą wskazywać na istotne problemy zdrowotne. Pamiętaj, że zawsze najlepiej skonsultować wyniki badań z lekarzem. Tylko on, biorąc pod uwagę Twój pełny obraz zdrowia, może postawić trafną diagnozę i zalecić odpowiednie kroki. Nie lekceważ sygnałów wysyłanych przez organizm – wczesna reakcja to podstawa dobrego samopoczucia i długotrwałego zdrowia.